Kuluncak ilçemiz Malatya ilimize bağlı 13 ilçesinden biridir. Bu ilçemiz şehir merkezine yaklaşık 110 km uzaklıktadır. İlçemize ulaşmak şehir merkezinden kalkan dolmuşlarla ulaşılabilir. Yada çevre il ve ilçelerden de direk buraya giden dolmuşlar bulmanız mümkündür.
Kuluncak ilçemizin ismi rivayette göre Kuytu bir alanda olduğu için Kuytucak kelimesinden gelmiştir. Daha sonra Kuluncak olarak değiştirilmiştir. İlçemize bağlı 28 yerleşim yeri bulunur.
İlçemizin yerleşik yaşama 100-200 yıl önce geçtiğini düşünülür. Çevre köylerden yaylacılık çok önemlidir. Yaylalarda hayvancılık yapan yöre halkı Kışın sıcak kuytu bir yer aradıklarında burayı bulmuşlardır. Kış mevsiminde buraya yerleşen yerel halkı zamanla burası gelişip büyümüştür. İlçemizin tarihini kısaca kronolojisini çıkaralım.
1934: Bu tarihte Darendere İlçesine bağlı bir köy olmuştur.
1955: Bu tarihte Nahiye statüsüne çıkmıştır.
1972: Bu tarihte belde olmuştur
1990: Bu tarihte çıkan bir kanunla İlçe olmuştur. Daha sonra Malatya ilimize bağlanmıştır.
Kuluncak ilçemiz daha çok ismini madenlerle tanıtılmıştır. İlçemizde çıkarılan madenlerle ülke ekonomisine can katmaktadır. İlçemizde Bor, uranyum, demir, toryum ve altın açısından oldukça zengindir. Bu madenlerin M.T.A. tarafından işletilmesiyle ülkemizin maden ihtiyacına katkıda bulunmaktadır. Ayrıca ilçemizde İlçede faal bir mermer ocağı bulunmaktadır. Alvar Köyü’nde bulunan termal suyun sondaj çalışmaları da yapılmaktadır.
İlçemizde bulunan doğa güzellikleri ve tarihi yapılarına bakalım:
Eşref höyük: Bu höyük ilçemize bağlı Konaktepe sınırları içerisinde yer alır. Burada bulunan kalıntılar yoğun olarak Tunç Devrini yansıtılmaktadır. Bu höyükte herhangi bir kaı çalışması yapılmamıştır. Fakat buraya gittiğinizde siz de şahit olacaksınız birçok kazı yapılmıştır. bu kazılar kesinlikle legal kaılar değil İllegal kazılar olup defineceler tarafında yapılmıştır.
Kabak Abdal Türbesi: İlçemizin merkezine bağlı Alvar Köyünde bulunur. Bu türbe Osmanlı dönemi zamanında inşa edilmiştir. 1844 yıllında inşa edildiği söyleniliyor. Bu türbe çoğu zaman zarar görmüştür. köylüler kendi imkanları ile bu türbeyi onarmışlardır. Türbe de yatan şahsın önemli biri olduğu söyleniliyor.
Kutlamaç: Bu yemek ilçemizde bulunan yöresel bir yemektir. Yemeğin yapılışı şöyledir. Yufka açılır. Yarı yerine kadar ovalanmış peynir, maydanoz veya çökelek, doğranmış kuru soğan gibi içler konur. Sonra açılmış yufkanın uçlarından tutularak üst üste getirilir, kenarları el ile bastırılarak sıkıştırılır. Üzeri yağlanarak saçta pişirilir ve sıcak sıcak yenilir. Buna Darende Kuluncak’ta “sıkma” adı da verilir. Tadı çok lezetli olup kesinlikle tatmanızı tavsiye ediyorum
Ayrıca ilçemizde bulunan diğer yapılar Genç Roma Dönemine ait olan zemin üzerine Mozaik Sütunlar Mehmet Halife türbesi, Alvar köyündeki Kabah Abdal türbesi, Bicir köyündeki Derviş Ali türbesi, Başören köyündeki Kamber Baba türbesi halk arsında Siyahi Baba olarak bilinen türbe başlıca ziyaret yerleridir. İlçe doğal güzellikler açısından zengin olup doğal bakir alanlara sahiptir. Terelik Kanyonu, Balık Çıkmaz Kanyonu, Şugul Kanyonu ve Tohma vadisi güzergahı doğal güzellikler açısından oldukça zengindir.
